تاریخچه تأسیس سازمان ملّی پرورش استعدادهای درخشان (سمپاد)
قبل از تشكيل اين سازمان، از بدو پيروزي انقلاب فقط دو مركز آموزشي تيز هوش در تهران وجود داشت كه تحت‌پوشش دفتر كودكان استثنايي فعاليت مي‌نمود و در سال ۶۶ جمعاً ۸۰۲ دانش آموز داشت(اين دو مركز فرزانگان و علامه حلي تهران بودند) كه هر لحظه امكان انحلال و ادغام اين دو مركز در مراكز عادي نيز وجود داشت.
هيئت امناء اين سازمان در ۱۴ اردیبهشت سال ۱۳۶۶ با درخواست معاون فرهنگي – اجتماعي نخست وزير آقاي دكتر جواد اژه‌اي با حكم نخست‌وزيرمنصوب گرديدند. ابتدا اين سازمان قرار بود صرفا زير نظر هيئت امناء اداره شود. اعضاي هيئت امنا عبارت بودند از: وزير آموزش و پرورش، وزير فرهنگ و آموزش عالي، رئيس سازمان پژوهشهاي علمي و صنعتي، مديرعامل صدا و سيما، معاون نخست وزير و رئيس برنامه و بودجه، رئيس بنياد مستضعفان و جانبازان و سه شخصيت علمي كشور آقايان دكترحسن ابراهيم‌حبيبي، حجت‌الاسلام دكتر احمد احمدي و حجت الاسلام دكتر جواد اژه‌اي.
در طول سال تحصيلي ۶۶ تا ۶۷ بر اساس جمعبندي هيئت امنای سازمان به درخواست معاون فرهنگي اجتماعي‌نخست‌وزير – آقاي دكتر اژه‌اي – از نخست‌وزير و با حمايت رياست محترم جمهوري وقت و رهبر انقلاب حضرت آيت الله خامنه‌اي، با تصويب ماده واحده‌اي درشورايعالي انقلاب فرهنگي، «سمپاد» جايگاه مستحكمتري پيدا نمود. بر اساس اين مصوبه وزير آموزش و پرورش رئيس هيئت امنای سازمان و آقاي دكتر جواد اژه‌اي علاوه بر عضويت علمي هيئت امنا به رياست سازمان انتخاب گرديدند.
«ماده واحده: به منظور تحقق هرچه بهتر امر شناسايي و پرورش استعداهاي درخشان كشور در سطوح مختلف تحصيلي از اين پس سازمان ملي پرورش استعدادهاي درخشان به صورت سازمان وابسته به وزارت آموزش و پرورش اداره مي گردد. اساسنامه جديد سازمان با پيشنهاد هيات امنا فعلي سازمان به تصويب هيات وزيران خواهد رسيد. مصوبه یکصد و پنجاهمین جلسه شورای عالی انقلاب فرهنگی – ۶۷/۳/۱۰»
در سال ۱۳۶۶ پس از صدور احکام هیئت امنای سازمان توسط نخست وزیر، اولین مراکز در همدان و کرمان گشایش یافت که مراکز پسرانه «علامه حلی» و دخترانه «فرزانگان» نام گرفت.
در تاریخ ۶۷/۴/۷ هیئت وزیران اساسنامه سازمان را تصویب نمود و در مهرماه ۶۷، ۲۵۰۰ دانش آموز در ۱۸ مرکز آموزشی مشغول تحصیل بودند. مراکزی که در این سال افتتاح گردید عبارتند از: فرزانگان امین و شهید اژه ای اصفهان، شهید مدنی و فرزانگان تبریز، شهید هاشمی نژاد و فرزانگان مشهد، شهید صدوقی و فرزانگان یزد، علامه حلی و فرزانگان اراک، شهید بهشتی و فرزانگان زینب(س) شهرری.
در مهرماه ۱۳۶۸، با افزایش مراکز به ۳۸ مرکز، نزدیک به ۵۰۰۰ دانش آموز تحت پوشش قرار گرفتند. در این سال این مراکز در ایران اسلامی افتتاح شدند: شهید قدوسی و فرزانگان قم، میرزا کوچک خان و فرزانگان رشت، شهید بهشتی و فرزانگان کرمانشاه، شهید بهشتی و فرزانگان ارومیه، شهید حقانی و فرزانگان بندرعباس، شهید سلطانی و فرزانگان کرج، شهید بابایی و فرزانگان قزوین، شهید بهشتی و فرزانگان اهواز، شهید بهشتی و فرزانگان زنجان، شهید دستغیب و فرزانگان شیراز.
در سال ۱۳۶۹ با افتتاح مراکز جدید شهید بهشتی و فرزانگان شهرکرد، شیخ انصاری و فرزانگان دزفول، شهید بهشتی و فرزانگان ساری، جمعا در ۴۴ مرکز آموزشی ۷۲۳۹ دانش آموز مشغول تحصیل بودند. و در سال ۱۳۷۰ در ۵۰ مرکز ۹۶۸۲ دانش آموز مشغول تحصیل بودند. مراکز جدید عبارت بودند از: شهید بهشتی و فرزانگان بابل، شهید بهشتی و فرزانگان بیرجند، شهید بهشتی و فرزانگان خرم آباد.
در سال ۱۳۷۱، شهید بهشتی و فرزانگان قائمشهر، شهید بهشتی و فرزانگان سمنان، شهید بهشتی و فرزانگان شاهرود، شهید بهشتی و فرزانگان آبادان و خرمشهر افتتاح شدند و تعداد مراکز به ۵۸ مرکز راهنمایی و ۴۰ دبیرستان با ۱۲۷۶۹ دانش آموز رسید. در این سال ۸۴۶۶۱ نفر در کنکور راهنمایی و ۲۰۳۰۹ نفر نیز در کنکور دبیرستان سازمان ثبت نام نمودند.
در سال ۱۳۷۲، هشت مرکز آموزشی به مراکز سمپاد در شهرهای اسلامشهر، زاهدان، لار و بجنورد اضافه گردید و با اضافه شدن مرکز علامه حلی شماره دو تهران به جمع مراکز و افزایش پذیرش پسرانه در مناطق چهارده گانه تهران از ۵ کلاس به ۸ کلاس، تعداد مراکز راهنمایی به ۶۷ مدرسه و دبیرستان ها به ۴۸ واحد رسید. در این سال با ۲۷ درصد افزایش، دانش آموزان مراکز به ۱۶۲۶۶ نفر رسید و داوطلبان کنکور راهنمایی هم به ۱۰۶۶۰۰ و دبیرستان به ۳۶۳۲۱ نفر افزایش یافت.
در سال ۱۳۷۳ فرزانگان راهنمایی تهران از دبیرستان تفکیک و سهمیه دخترانه مناطق چهارده گانه تهران نیز از ۵ کلاس به ۸ کلاس افزایش یافت. در این سال در شهرهای بروجرد و سنندج چهار مرکز آموزشی به مراکز سمپاد اضافه و تعداد مراکز راهنمایی ۷۱ و دبیرستان ها به ۵۴ واحد و کل دانش آموزان به ۲۰۱۲۱ نفر رسید. داوطلبان کنکور راهنمایی هم به ۱۱۷۵۵۵ و تعداد داوطلبان کنکور دبیرستان به ۴۷۸۹۳ نفر رسید.
در سال ۱۳۷۴ در هریک از شهرهای سبزوار، نیشابور، بوشهر، اردبیل و ایلام دو مرکز شهید بهشتی و فرزانگان افتتاح و تعداد مراکز به ۸۱ مدرسه راهنمایی و ۶۹ واحد در دبیرستان رسید. تعداد دانش آموزان هم به ۲۴۳۲۴ نفر و مجموع داوطلبان کنکور ۱۹۶۱۷۱ (۱۴۰۷۴۱ راهنمایی و ۵۵۴۳۰ دبیرستان) نفر شد.
در سال ۱۳۷۵ صرفا مراکز شهید بهشتی و فرزانگان کاشان افتتاح گردید که تعداد مراکز به ۸۳ مدرسه راهنمایی و ۷۴ دبیرستان با ۲۷۶۴۷ دانش آموز رسید. داوطلبان کنکور راهنمایی و دبیرستان در این سال در مجموع به ۲۲۴۸۸۸ نفر افزایش یافت.
در سال ۱۳۷۶ مراکز جدیدی افتتاح نشد ولی در سال ۱۳۷۷ مراکز سمپاد در شهرهای گرگان، یاسوج و آمل افتتاح گردیدند. در این سال تعداد مراکز راهنمایی به ۸۹ مدرسه و تعداد دبیرستان ها به ۸۶ واحد و مجموع دانش آموزان سمپاد به ۳۳۶۰۰ نفر رسید. در این سال با توجه به اینکه سال آخر دبیرستان در نظام جدید مراکز پیش دانشگاهی جدا می شدند، عملا ۶۸ مرکز آموزشی دبیرستان سمپاد پایه پیش دانشگاهی را هم داشتند. حجم داوطلبان کنکور نیز به رقم ۲۳۶۸۸۳ نفر رسید.
در سال ۱۳۷۸ تنها دو دبیرستان به مراکز اضافه گردید و ۶ مرکز جدید نیز در پیش دانشگاهی دانش آموز داشتند. تعداد دانش آموزان مراکز در این سال به ۳۵۳۹۵ نفر رسید ولی با افزایش شرط معدل ورود به دبیرستان از ۱۸/۵ به ۱۹ مجموع داوطلبان کنکور به ۲۳۳۹۲۸ نفر کاهش یافت.
در اسفند ۱۳۷۹ قانون تجمیع توسط شورای عالی اداری تصویب شد.
در سال تحصیلی ۸۳-۸۲ بر اساس مصوبه هیئت امنا مجوز تأسیس ۲ مرکز در شهریار و ۲ مرکز در مراغه صادر شد. همچنین، بر اساس کف تعداد دانش آموز برای شهرهای رفسنجان، سیرجان و گنبد کاووس جهت تأسیس مرکز موافقت شد. بدین ترتیب برای سال تحصیلی ۸۴-۱۳۸۳ تعداد ۹۹ مرکز راهنمایی و ۹۸ دبیرستان تحت پوشش سازمان بود.
در پایان سال تحصیل ۸۵-۱۳۸۴، سازمان دارای ۱۱۸ مرکز راهنمایی و ۱۱۶ مرکز دبیرستان بود که ۴۶۲۷۰ دانش آموز را تحت پوشش خود قرار داده بود و روند گسترش سازمان با افتتاح نخستین مرکز عشایری (جهانگیرخان قشقایی) در شیراز ادامه داشت.
برای اطلاع بیشتر از تاریخچه گزینش تیزهوشان می توانید به مقالات زیر مراجعه نمایید:
